“Không nắm vững những quy định của pháp luật, phương thức điều hành, hoạt động, cũng như cách thức kinh doanh là vấn đề thường gặp của những lãnh đạo HTX yếu kém. Họ phần lớn có kinh nghiệm đúc rút qua quá trình lao động, sản xuất. Tuy nhiên, khi thành lập HTX, trên cương vị là lãnh đạo, thì họ lại lúng túng trong mọi phương án tổ chức và điều hành, chưa có cách làm sáng tạo” – Đó là nhận xét của ông Nguyễn Văn Tư, Chủ tịch UBND xã Đồng Liên (Phú Bình) đối với những HTX yếu kém trên địa bàn xã.

 

Xã Đồng Liên có 5 HTX, trong đó HTX Dịch vụ nông nghiệp xóm Bo và HTX Dịch vụ nông nghiệp và thuỷ lợi Đồng Tâm đã dừng hoạt động và HTX Dịch vụ vật tư nông nghiệp và thuỷ lợi Xuân Đán hoạt động kém hiệu quả. Ngoài nguyên nhân thiếu vốn, tài sản thì năng lực chuyên môn của lãnh đạo HTX là yếu tố quan trọng khiến những đơn vị này gặp khó khăn trong hoạt động. Ông Nguyễn Văn Hữu, Chủ tịch Hội Nông dân xã Đồng Liên nhận xét: Lãnh đạo của cả 3 HTX này đều là Trưởng xóm, Bí thư Chi bộ hoặc cán bộ xã, được tổ chức chỉ định hoặc nhân dân bầu lên, vai trò lãnh đạo HTX chỉ là kiêm nhiệm nên không thể toàn tâm toàn ý. Ông Nguyễn Văn Học, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp xóm Bo chia sẻ: HTX thành lập năm 2006 với mục đích cung cấp nước, phân bón, giống cho bà con nhưng đã dừng hoạt động ngay sau đó vài tháng. Bản thân tôi cũng thấy rằng, ngoài nguyên nhân khách quan thì đội ngũ cán bộ lãnh đạo HTX cũng hạn hẹp về thời gian và trình độ, chúng tôi chưa hiểu nhiều về luật và kinh doanh nên không có được cách làm mới.

 

Tình trạng cán bộ quản lý HTX thiếu kiến thức, kỹ năng không chỉ xảy ra ở xã Đồng Liên. Theo số liệu của Liên minh HTX tỉnh, tổng số cán bộ quản lý HTX trên địa bàn tỉnh hiện nay là 1.674 người thì chỉ 482 người có trình độ trung cấp, cao đẳng, chiếm 28,8%, 118 người có trình độ đại học và trên đại học, chiếm 7%. Nhưng những cán bộ này lại tập trung chủ yếu ở một số HTX có quy mô lớn, còn lại phần lớn HTX có cán bộ quản lý thừa thâm niên, nhưng thiếu kỹ năng, kiến thức. Một số cán bộ quản lý HTX chia sẻ rằng, ban lãnh đạo HTX đã từng tính tới phương án tuyển dụng những người có bằng đại học, kinh nghiệm quản lý để “vực dậy” HTX nhưng “cái khó bó cái khôn”, vì không có đủ kinh phí để trả lương cao, thu hút nhân tài. Chính vì vậy mà HTX không vượt qua được vòng luẩn quẩn: thiếu sinh ra yếu và đã yếu nên lại càng thiếu.

 

Trong điều kiện hiện nay, phương án nhiều HTX lựa chọn là tìm người có tâm huyết, được thành viên tín nhiệm bầu vào ban quản trị, sau đó tiếp tục cử đi đào tạo. Tính từ năm 2011 đến tháng 9-2014, Liên minh HTX tỉnh và Chi cục Phát triển nông thôn  đã phối hợp tổ chức 34 lớp đào tạo ngắn hạn (trong đó có 8 lớp do Liên đoàn HTX Cộng hòa Liên bang Đức hỗ trợ kinh phí), đào tạo cho 1.318 học viên. Đồng thời tổ chức 3 khóa bồi dưỡng kiến thức quản lý kinh tế cho đội ngũ thành viên hội đồng quản trị và kế toán các HTX dịch vụ điện với trên 120 lượt người tham gia. Trong 2 năm 2012 và 2013, Liên minh HTX tỉnh cũng hỗ trợ 18 cán bộ, nhân viên nghiệp vụ của HTX theo học các lớp đào tạo dài hạn từ trung cấp chuyên nghiệp trở lên.

 

Có thể thấy, công tác đào tạo cán bộ nguồn cho các HTX đã được quan tâm. Bà Vũ Thị Thu Hương, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho biết: Những chương trình đào tạo do Liên minh HTX tỉnh tổ chức gắn liền với thực tiễn sản xuất nên sau khi được đào tạo, các học viên đã có sự chuyển biến trong nhận thức về bản chất và vai trò của khu vực kinh tế hợp tác, nhiều HTX đã mạnh dạn đổi mới, đầu tư sản xuất, kinh doanh có hiệu quả.

 

Tuy nhiên, có nhiều ý kiến cho rằng, yếu tố quan trọng nhất của người lãnh đạo HTX là phải có tố chất và sự đam mê. Bởi trên thực tế, nhiều người khi thành lập HTX có học vấn không cao nhưng vẫn gây dựng được HTX vững mạnh. Ông Nguyễn Đức Điểm, Giám đốc HTX Vận tải ô tô Tân Phú là một ví dụ điển hình. Bản thân ông Điểm chỉ học hết lớp 7, gây dựng cơ nghiệp từ hai bàn tay trắng, lại là thương binh hạng 1/4. Tuy nhiên sau gần 20 năm hoạt động, năm 2013, HTX vận tải ô tô Tân Phú đã đạt doanh thu trên 2.000 tỷ đồng và đang trụ vững trong điều kiện kinh tế suy thoái. “Không có gì bằng lòng đam mê cả, nếu người lãnh đạo có tâm, hiểu biết và nỗ lực gắng sức thì thành công ắt sẽ đến” - ông Điểm cho biết.