Hồn xưa

Đến làng cổ Tiên Điền trong chiều Thu.Thả bộ trên con đường quanh co vào làng để cảm nhận sự bình yên, trầm mặc của Tiên Điền. Ngôi Từ đường dòng họ Nguyễn ở Tiên Điền đượm nét thâm trầm của thời gian 400 năm. Trên từng thớ gỗ, sự tịch lặng, trang nghiêm của kiến trúc ngôi Từ đường như đang âm thầm “kể” câu chuyện về dòng họ Nguyễn và vùng đất nổi danh Tiên Điền.

Trung tâm của làng cổ Tiên Điền, nơi được nhiều du khách ghé thăm hơn cả là Khu lưu niệm đại thi hào - Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Du. Toàn bộ quần thể có diện tích khoảng 28.000 mét vuông, được trồng nhiều cây xanh, bài trí theo lối làng quê Việt Nam truyền thống. Nổi bật giữa khu di tích là tượng đài Nguyễn Du trong trang phục khăn đóng, áo dài, tay cầm bút lông toát lên vẻ nho nhã thư sinh của ông lúc đương thời. Tiết Thu, rặng liễu rủ bóng xuống dòng kênh phẳng lặng trước khu lưu niệm, như một điểm nhấn đầy thi vị.

Làng cổ Tiên Điền có bề dày truyền thống văn hóa, lịch sử. Cư dân đã sinh sống ở vùng đất này từ rất sớm, riêng dòng họ Nguyễn gốc Thanh Oai (nay thuộc Hà Nội) đã vào định cư ở Tiên Điền vào đầu thế kỷ XVII. Trước đó, đã có nhiều dòng họ như họ Hà, họ Đặng… định cư trên mảnh đất này. Khi họ Nguyễn về lập nghiệp đã bồi đắp thêm bề dày truyền thống hiếu học, khoa bảng và văn chương ở Tiên Điền rồi trở nên nổi danh xứ Nghệ.

Ngôi Từ đường họ Nguyễn ở làng cổ Tiên Điền

Câu vè “Lúa Hoa Viên, quan Tiên Điền, tiền Hội Thống”, muốn khẳng định, Tiên Điền là vùng đất địa linh nhân kiệt, đời nào cũng sinh quan. Chỉ tính riêng hai triều đại Lê - Nguyễn, làng Tiên Điền đã có 6 vị đỗ đại khoa, 32 vị đỗ hương cống, cử nhân. Trong đó, có những con người có đóng góp rất lớn trong tiến trình phát triển của đất nước như cha con Tể tướng Nguyễn Nghiễm (1708 - 1775) và con là Nguyễn Khản (1734 - 1786).

 Đặc biệt, đại thi hào Nguyễn Du, với một khối lượng tác phẩm đồ sộ cả chữ Hán lẫn chữ nôm, đặc biệt là truyện Kiều-thi phẩm vượt tầm thời đại với những giá trị cho muôn đời. Không chỉ làm rạng danh dòng họ Nguyễn, vùng đất Tiên Điền, Nguyễn Du còn đưa nền văn học Việt Nam xứng tầm với thế giới từ cổ chí kim.

Trong thời đại Hồ Chí Minh, Tiên Điền cũng đóng góp nhiều nhân tài cho đất nước, như Giáo sư, nhà Khảo cổ học Hà Văn Tấn; Tiến sĩ Y khoa Hà Văn Quyết; Nhà sử học, nhà thơ Đặng Duy Phúc với nhiều tác phẩm văn thơ có giá trị, đặc biệt cuốn: "Lịch sử Việt Nam viết bằng thơ" và một số tác phẩm viết về quê hương như "Về Tiên Điền nhớ Nguyễn Du", "Nguyễn Du với Thăng Long - Hà Nội"...

Là vùng đất khoa bảng, nay lại được khoác lên mình chiếc áo NTM, khang trang, nhưng Tiên Điền vẫn giữ được dáng vẻ thâm trầm vốn có. Những cái cổng nhà bằng cây của một số hộ dân được cắt tỉa tỉ mỉ, thương lái trả cả tỉ bạc chưa bán, những bờ dậu bằng cây chè tàu xanh mướt…; và cả những ngôi nhà thời cổ của dòng họ Nguyễn, họ Hà mấy trăm năm.Tiên Điền ẩn trong mình nét trầm mặc của làng cổ nổi danh.

Đường vào thị trấn Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh

Tiên Điền hôm nay.

Hôm nay, Tiên Điền đã khoác lên mình chiếc áo NTM, mang trong mình sứ mệnh là “trái tim” của huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Tiên Điền đã khang trang, đủ tiêu chuẩn của thị trấn loại IV nằm trong vùng kinh tế Nam Nghệ - Bắc Hà.

Đi trên con đường nhựa thẳng tắp, rộng thênh thang từ Quốc lộ 1A, rẽ về hướng Đông chưa đến 5km, Tiên Điền đã ở ngay trước mắt.  Không còn là một làng quê bé nhỏ, tháng 1/2020 Tiên Điền được sáp nhập vào thị trấn Xuân An, rồi lấy luôn tên thị trấn Tiên Điền. Với diện tích 5,05 km2, dân số hơn 5.600 người, cùng với địa giới hành chính được mở rộng, dân số lớn hơn, thị trấn Tiên Điền cũng có một hệ thống hạ tầng cơ sở bề thế, khang trang.

Tiên Điền, có thu nhập bình quân đầu người lên đến 70 - 75 triệu đồng/người/năm, cao hơn nhiều so với mức thu nhập bình quân đầu người của tỉnh. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế đúng định hướng, tiểu thủ công nghiệp xây dựng chiếm 56%. Trong cơ cấu kinh tế, tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân hàng năm trong nhiệm kỳ đạt 13,5%. Thừa hưởng truyền thống vùng đất khoa bảng văn chương, đời sống văn hóa của Nhân dân được chú trọng quan tâm.

Sau 10 năm xây dựng NTM, đến nay, Tiên Điền đang bước vào giai đoạn xây dựng NTM kiểu mẫu bền vững, dự kiến về đích vào cuối năm 2021.

Bến Giang đình, nơi Nguyễn Du cùng gia đình cập bến về lại quê hương Tiên Điền

Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Hải Nam, Chủ tịch UBND huyện Nghi Xuân, phấn khởi nhấn mạnh thêm, Tiên Điền xưa là vùng đất khoa bảng, văn nhân giàu truyền thống. Ngày nay, Tiên Điền đã có những bước phát triển vượt bậc. Cơ sở hạ tầng đạt tiêu chuẩn của thị trấn loại IV”.

Chia tay Tiên Điền khi ánh nắng vàng của mùa Thu đã nhạt hẳn, rặng liễu vẫn đứng đó, rủ bóng xuống lòng kênh phẳng lặng trước Khu lưu niệm Nguyễn Du, lòng thấy thật bình yên...