Nhân viên y tế bất chấp địa hình hiểm trở để cung cấp dịch vụ cho khách hàng ở những địa điểm khó tiếp cận, trên đường đến một bệnh viện ở Andoni (LGA), Rivers State, Nigeria. Ảnh: PEPFAR Nigeria

"Đại dịch COVID-19 đã làm gián đoạn các dịch vụ y tế trên toàn thế giới, vào những thời điểm khác nhau và theo những cách khác nhau, và nó vẫn tiếp tục như vậy", Phó Giám đốc Điều hành Chương trình UNAIDS Eamonn Murphy cho biết khi mở đầu cuộc tham vấn". Nhưng đồng thời chúng tôi cũng đang nghe thấy những thành công lớn. Những câu chuyện và dữ liệu về khả năng phục hồi ấn tượng và khả năng phục hồi có lập trình đang ngày càng được ghi lại và nghiên cứu", ông nói.

Những người tham gia đã xác định những đổi mới hiệu quả nhất cho phép các dịch vụ HIV tiếp tục tiếp cận những người cần họ nhất và đề xuất các nghiên cứu và hành động tiếp theo có thể giúp bảo vệ chống lại làn sóng lây nhiễm COVID-19 trong tương lai.

"Chúng tôi đã học được rất nhiều điều trong 2 năm qua về đại dịch COVID-19. Dự đoán điều tồi tệ nhất, các quốc gia và cộng đồng đã tập hợp hiệu quả để thích ứng và duy trì hầu hết các dịch vụ HIV", Meg Doherty, Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết trong Chương trình HIV, Viêm gan và STI.

"Mạng lưới những người sống với HIV và các nhóm dân cư chính có nguy cơ lây nhiễm HIV cao hơn cảnh báo rằng các biện pháp thích ứng thường xuyên được thực hiện với các dịch vụ HIV đã không giải quyết được kỳ thị, phân biệt đối xử và các rào cản cơ cấu mà họ phải đối mặt trong cuộc sống hàng ngày. Ngoài ra, COVID-19 còn khiến nhiều người thậm chí còn dễ bị trầm cảm, bạo lực và các tác hại khác", ông nói thêm.

Florence Anam, Giám đốc Chương trình tại Mạng lưới Toàn cầu của Người sống chung với HIV (GNP +) cho rằng: "Việc củng cố hệ thống y tế cộng đồng và tích hợp hỗ trợ sức khỏe tâm thần và tâm lý xã hội là điều quan trọng hơn bao giờ hết. Chúng ta cần tập trung vào việc giảm bất bình đẳng và đảm bảo rằng mọi người được trao quyền kinh tế đủ để đáp ứng các nhu cầu cơ bản của họ càng nhiều càng tốt".

Dữ liệu quốc gia được thu thập bởi UNAIDS, WHO, Quỹ Toàn cầu phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét (Quỹ Toàn cầu) và Kế hoạch Cứu trợ Khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ (PEPFAR) cho thấy rằng sự gián đoạn dịch vụ HIV là nghiêm trọng nhất trong đợt đóng cửa đầu tiên mà nhiều quốc gia được thực hiện vào đầu đến giữa năm 2020. Sự kết hợp của hạn chế di chuyển và hệ thống y tế bị áp đảo bởi các trường hợp COVID-19 đã cắt bỏ nhiều người sống với HIV khỏi các loại thuốc hàng ngày mà họ cần để sống khỏe mạnh. Việc xét nghiệm HIV, việc đưa những người mới được chẩn đoán vào điều trị và cung cấp các công cụ dự phòng lây nhiễm HIV như bao cao su và điều trị dự phòng trước phơi nhiễm gần như tạm dừng. Cắt bao quy đầu y tế tự nguyện cho nam giới, các dịch vụ y tế cho người chuyển giới và các thủ thuật y tế tự chọn khác đã bị đình chỉ hoàn toàn ở nhiều quốc gia.

Việc gián đoạn dịch vụ kéo dài có thể dẫn đến một làn sóng bệnh tật và tử vong liên quan đến AIDS, làm suy yếu các nỗ lực trong nhiều thập kỷ nhằm ngăn chặn vi rút HIV. Các chương trình trên khắp thế giới đã tranh giành nhau để tìm ra những cách mới để tiếp cận những người nhiễm HIV và những nhóm dân cư chính có nguy cơ lây nhiễm HIV cao nhất.

Các biện pháp này bao gồm làm việc với các cộng đồng bị ảnh hưởng để cung cấp thuốc kháng vi rút tận nơi và tăng số lượng thuốc được cung cấp trong mỗi lần khám bệnh nhằm giảm tần suất các cuộc hẹn khám bệnh. Việc cấp phát thuốc kháng virus trong nhiều tháng này đã được WHO khuyến nghị từ năm 2016, vì nó dễ dàng hơn cho bệnh nhân và giảm bớt khối lượng công việc của hệ thống y tế.

Hầu hết các chương trình điều trị HIV nhanh chóng phục hồi sau khi các biện pháp thích ứng được đưa ra.

Siobhan Crowley, Trưởng phòng HIV tại Quỹ toàn cầu cho rằng: "Nền tảng dịch vụ HIV mạnh mẽ và xã hội dân sự có tính tham gia cao về HIV đã sẵn sàng đóng vai trò là nền tảng quan trọng cho các dịch vụ tích hợp nhằm giải quyết COVID-19 và các mối đe dọa sức khỏe cộng đồng khác, nhưng cần tăng cường đầu tư từ tất cả các bên liên quan để duy trì và xây dựng những dịch vụ ấn tượng này thành tựu".

Irum Zaidi, Phó Điều phối viên tại Văn phòng Điều phối viên Phòng chống AIDS Toàn cầu của Hoa Kỳ, nhấn mạnh rằng việc tăng cường hệ thống thông tin y tế và áp dụng các phương pháp tiếp cận lấy con người làm trung tâm trong những năm trước COVID-19 là rất quan trọng đối với phản ứng nhanh chóng với những thách thức được tạo ra bởi đại dịch mới.

Bà Zaidi cho biết: "Trong 4 năm qua, PEPFAR và chính phủ các nước đối tác đã hợp tác thực hiện các chính sách và điều chỉnh của WHO để cung cấp các dịch vụ HIV lâm sàng lấy người dân làm trung tâm".Những khả năng thích ứng này nhanh chóng được mở rộng trong thời gian COVID-19, thiết lập một môi trường cung cấp dịch vụ linh hoạt để giữ cho các cá nhân được điều trị bằng thuốc kháng virus suốt đời trong thời gian COVID-19 tăng cao. Dữ liệu thời gian thực chi tiết cùng với cam kết của PEPFAR đã cung cấp một lộ trình hỗ trợ các chính phủ và những người thụ hưởng trong thời gian chưa từng có này".

Những nỗ lực nhằm mở rộng khả năng tiếp cận với một lựa chọn dự phòng HIV tương đối mới và đầy hứa hẹn - thuốc kháng virus được sử dụng trước bởi những người có nguy cơ lây nhiễm cao hơn, được gọi là dự phòng trước phơi nhiễm, hoặc PrEP - cũng nhanh chóng được điều chỉnh để vượt qua các thách thức COVID-19. Những điều chỉnh đó đã bao gồm việc chuyển dịch vụ tư vấn lâm sàng sang điều trị y tế từ xa và môi trường ngoài trời, sử dụng mạng xã hội để hỗ trợ tuân thủ ảo và phân phối thuốc PrEP tại nhà. Việc mở rộng tự xét nghiệm HIV đã giúp duy trì việc mở rộng cả PrEP và điều trị HIV.

Adeeba Kamarulzaman, Chủ tịch Hiệp hội Phòng chống AIDS Quốc tế cho biết: "Chúng ta cần tiếp tục xây dựng khả năng phục hồi mà các dịch vụ HIV đã thể hiện bằng cách ưu tiên cung cấp dịch vụ khác biệt lấy con người làm trung tâm để đối phó với những thách thức do COVID-19 đặt ra".

Cuộc tham vấn hướng tới một tương lai nơi phản ứng COVID-19 chuyển từ giai đoạn đại dịch cấp tính sang một chương trình kiểm soát bền vững hơn, tương tự như các phản ứng đối với HIV, bệnh lao và các bệnh truyền nhiễm khác.

Những người tham gia đồng ý rằng, ngay cả trong trường hợp tốt nhất, điều quan trọng là phải xây dựng khả năng thích ứng khẩn cấp bằng cách thiết lập một môi trường thuận lợi hơn cho những người hiện đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ và để đảm bảo rằng các chương trình HIV có thể phục hồi hoàn toàn sau COVID-19 chấn động và đạt mục tiêu toàn cầu kết thúc đại dịch AIDS vào năm 2030.

"Có lẽ một trong những điểm mấu chốt của đại dịch COVID-19 là cách nó khơi mào cho sự đổi mới và truyền cảm hứng cho việc các quốc gia và cộng đồng nhanh chóng áp dụng chúng", Wafaa El-Sadr, người sáng lập và Giám đốc ICAP cho biết. Những điều này sẽ không chỉ có tác động tích cực và lâu dài đối với phản ứng với HIV mà còn cung cấp các mô hình để những người khác thích ứng trong việc giải quyết các thách thức sức khỏe khác.

Cuộc tham vấn do UNAIDS, WHO, Quỹ toàn cầu, PEPFAR, Hiệp hội AIDS quốc tế và ICAP tại Đại học Columbia đồng tổ chức.