Đầu năm 1950 khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc ta bước vào giai đoạn quyết liệt, với tầm nhìn chiến lược đối với thế hệ trẻ trong sự nghiệp Cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ đạo và giao cho Ban Thường vụ Đoàn Thanh niên cứu quốc Việt Nam tổ chức thành lập lực lượng xung phong nhằm mục đích “phát huy sức mạnh dời non lấp biển của thể hệ trẻ, xung kích phục vụ kháng chiến thắng lợi” và là “trường học lớn” đào tạo các cán bộ cho Đảng, Nhà nước phục vụ xây dựng CNXH tương tai. Giao cho thanh niên xung phong (TNXP) nhiệm vụ làm đường đảm bảo giao thông, vận chuyển lương thực, súng đạn, cáng, tải thương binh phục vụ chiến dịch, phục vụ bộ đội chiến đấu.
Ngày 15/7/1950, tại Núi Hồng thuộc huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên, giữa chiến khu Việt Bắc, theo chỉ đạo trực tiếp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đơn vị đầu tiên của Đội Thanh niên xung phong (TNXP) Trung ương được thành lập với 225 đội viên do đồng chí Vương Bích Vượng - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đoàn làm đội trưởng. Hơn nửa thế kỷ chiến đấu và phục vụ chiến đấu, lao động sản xuất, các thế hệ TNXP Việt Nam đã có nhiều đóng góp trong công cuộc chống giặc ngoại xâm, xây dựng và bảo vệ tổ quốc, làm nên thắng lợi vẻ vang cho dân tộc.
Ngày 30/6/1995, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định lấy ngày 15/7 hàng năm làm ngày truyền thống Lực lượng TNXP Việt