Đầu thế kỷ XVIII, triều đình phong kiến Lê - Trịnh suy tàn, vua chúa ăn chơi sa đọa, quan lại tham nhũng quan liêu, chính quyền phong kiến không quan tâm đến đời sống nhân dân, thiên tai dịch bệnh xảy ra, đó chính là nguyên nhân các cuộc khởi nghĩa nổ ra khắp nơi. Cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Danh phương là cuộc khởi nghĩa kéo dài làm cho triều đình điêu đứng, lún sâu vào bước đường suy vong.

Nguyễn Danh Phương biệt danh là Quận Hẻo, quê ở Vĩnh Phúc. Cuộc khởi nghĩa do ông lãnh đạo kéo dài 10 năm (1740 -1750). Ông đã dựa vào địa thế hiểm trở của vùng đất Thái Nguyên để lãnh đạo nhân dân chống lại triều đình. Ngoài  đại bản doanh ở núi Độc Tôn, Phổ Yên, Thái Nguyên ông lấy đồn Úc Kỳ, Phú Bình làm căn cứ tập trung lực lượng, tích trữ lương thảo chống lại triều đình.

Đồn Úc Kỳ được xây dựng trên một quả đồi thấp, nằm án ngữ con đường từ Thái Nguyên xuống Hà Châu, đồn tiếp giáp với nhiều cánh đồng màu mỡ của huyện Đại Từ do đó có thể cung cấp sức người, sức của cho nghĩa quân. Trong đồn có sân rộng để nghĩa quân luyện tập, có một dãy nhà ở và một số giếng nước. Phía Bắc đồn có một con suối lớn, khi nước đầy trở thành hào bảo vệ đồn, phía đông nam có một khúc sông sâu làm tăng thêm sự kiên cố của đồn. Với kiến trúc như vậy đồn Úc Kỳ trở thành một thành lũy kiên cố của nghĩa quân Nguyễn Danh Phương.

Năm1749, sau khi đã dẹp xong các cuộc khởi nghia khác trong nước, triều đình Lê - Trịnh quyết định tập trung lực lượng công phá đồn Úc Kỳ và đánh dẹp cuộc khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương.

Năm 1750, triều đình cử nhiều tướng giỏi có kinh nghiệm đàn áp cuộc khởi nghĩa. Quân triều đình chia làm 4 đạo tiến đánh đồn Úc Kỳ, nghĩa quân đã chống trả quyết liệt. Đích thân chúa Trịnh Doanh cưỡi trên mình voi trao kiếm cho  Nguyễn Phan, một tướng dày dạn kinh nghiệm của triều đình hạ lệnh phải tiêu diệt bằng được đồn Úc Kỳ.

Đồn Úc Kỳ bị công phá, cơ sở cung cấp súc người, sức của cho nghĩa quân không còn, thủ lĩnh Nguyễn Danh Phương bị bắt, cuộc khởi nghĩa bị tan rã.

Ngày nay ở Phú Bình vẫn còn dấu vết của đồn Úc Kỳ với những phế tích của một thời oanh liệt.