Món bánh gai cúng Rằm tháng 7 của người Tày - Nùng

Món bánh gai của đồng bào Tày- Nùng

Vào dịp Rằm tháng 7, đồng bào các dân tộc Tày – Nùng ở khu vực miền núi phía Đông có là tục lệ “Pây tái” (đi thăm nhà vợ) để con rể thể hiện lòng tôn kính, lòng biết ơn công sức sinh thành, nuôi dạy người con gái giờ là vợ của mình. Trong dịp đi “Pây tái”, trong giỏ quà mang biếu bố mẹ vợ sẽ không thể thiếu 1 con vịt và vài thếp bánh gai (pẻng tải). Theo quan niệm, bánh được xâu thành từng cặp để đeo bên người cho tiện cho nên người Tày, Nùng gọi là Pẻng tải (bánh đeo).

Bánh gai được xâu thành từng cặp để đeo bên người cho tiện, nên người Tày, Nùng gọi là pẻng tải (bánh đeo).

Đây cũng là món bánh không thể thiếu trên mâm cúng gia tiên của người Tày - Nùng xứ Lạng trong dịp Rằm tháng 7

Người Tày, Nùng chọn gạo để làm bánh gai phải là loại nếp ngon, không lẫn tẻ, như vậy bánh mới mềm và dai, ăn không cứng. Nếp được ngâm chừng một buổi cho no nước, xay trong cối đá hoặc xát bằng máy thành một thứ bột đặc sánh, đựng trong túi vải, treo lên cho róc nước. Lá gai đã được hái về từ trước, tước bỏ gân lá, phơi khô. Lá khô đem ninh, khi đun bỏ thêm chút vôi tôi cho mau nhừ. Xong, rửa sạch, vắt khô, thái mịn. Đường phên - loại đường làm thủ công từ cây mía được thái nhỏ. Đồng bào nhào đường này, lá gai với bột cho đều rồi đem giã trong cối đá cho thật nhuyễn. 

Bột giã xong có màu xanh đen, mịn màng, dẻo quánh. Mùi nếp, mùi mật, mùi lá gai quyện vào nhau thơm nức. Pẻng tải được gói bằng lá chuối, hình dẹt. Nhân bánh gai được làm bằng lạc giã nhỏ hoặc đỗ xanh trộn đường. Bánh hấp trong chõ như đồ xôi từ lúc nước sôi cho đến khi bánh chín.

Bánh gai là đặc sản không thể thiếu trong Rằm tháng 7 của bà con người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Khi ăn, không lột bỏ lá bánh một cách vội vàng mà phải thong thả tước lá thành từng sợi để bánh khỏi dính theo lá. Chiếc bánh bóc ra đen nhánh, mịn màng như một lát thạch. Bánh có vị ngọt sắc của đường, vị dẻo thơm của nếp và lá gai, vị bùi của nhân đậu, ăn không ngấy.

Bánh được làm và giã theo cách thủ công nên dẻo và mềm hơn so với làm bằng máy móc.

Bánh gai có thể để nhiều ngày mà không sợ mốc. Nếu để lâu, bánh khô, người ta có thể đem nướng trên than hồng, bánh nở phồng, ăn vẫn ngon. Hoặc có thể đem rán lại cho bánh mềm, ăn có vị ngon riêng. Chính từ những món ăn, những món bánh đặc trưng của người dân tộc nơi đây đã tạo nên một nét văn hóa riêng có.

Dù ai đi xa quê, đến ngày này, đồng bào Tày, Nùng cũng sắp xếp công việc để trở về quê hương dâng lên tổ tiên những lễ vật và cùng nhau thưởng thức món bánh gai thơm ngon do chính tay tự làm.