Ngọt ngào na Võ Nhai

Cây na cao cỡ 2-5 m, lá mọc xen ở hai hàng; hoa xanh, quả tròn có nhiều múi (thực ra mỗi múi là một quả), hạt trắng có màu nâu sậm. Hạt có chứa độc tố, có tính làm bỏng da và có thể trừ sâu bọ, chấy rận. Ở Thái Nguyên na được trồng tại nhiều địa phương, hầu như huyện nào người dân cũng trồng na nhung chỉ vài cây trong vườn nhà. Chỉ có vùng đất La Hiên, Võ Nhai được coi là đất na vì cây na đã gắn bó với nguời dân nơi đây, nhiều gia đình trong xã thoát nghèo, làm giàu từ loại cây này.

Na có vị thơm, ngọt nhẹ, múi trắng, hạt đen rất đẹp. Thông thường người ta thích ăn na dai hơn na bở. Na dai múi nhằn dễ chóc ra khỏi hột và múi cũng dai hơn. Khi ăn đừng có ăn vội, hãy nhai kỹ một chút, sẽ thấy vị ngọt của quả, dường như đậm đà hơn, day dưa hơn... Có người lại thích loại na bở. Thực ra, na bở ăn lâu hơn nhưng na bở lại thơm nhè nhẹ, và dư vị để lại những cảm giác khoan khoái, vị ngon của quả như níu giữ mình lâu hơn...

Mùa na chín, những chục na, loại to, ngon nhất, mắt mở đẹp và rộng, được mua về để thắp hương. Mỗi quả thường được người hái bán, ngắt sâu vào cành, để thêm vài cái lá xanh cho quả thêm đẹp mã... Na thắp hương mau chín. Những quả chín cây, chỉ sau một đêm là ăn được, những quả xanh hơn thường phải vài ba đêm sau mới chín.

Bắt đầu mùa na, vào đến địa phận La Hiên, trên quốc lộ 1B người dân bày bán rất nhiều loại quả này. Na La Hiên quả không to nhưng đều và chắc nịch mang vị ngọt sắc như gom cả tinh túy của vùng đất khô cằn trong từng trái na. Bởi thế người sành nara chợ không cần hỏi chủ hàng, chỉ nhìn qua cũng biết đó là Na của đất Võ Nhai. Người dân nơi đây ít phải mang sản phẩm ra chợ, thường lái buôn đến tận nhà dặt mua, thậm chí có nhà lái buôn còn đến “dấm” sẵn cả cây khi na còn chưa mở mắt. Na vì thế mà theo chân lái buôn đi về khắp các chợ lớn nhỏ trên địa bàn Thái Nguyên, xuôi về Thủ đô ngàn năm văn hiến và nhiều vùng phụ cận khác.

Một mùa na mới lại đang về, nếu có điều kiện đến Võ Nhai, thể nào du khách cũng được người dân nơi đây mời thưởng thức những trái na nhỏ nhắn nhưng thơm nức và ngọt lịm. Để rồi trước khi chia tay vùng đất này, du khách không thể không lựa cho mình vài cân na làm quà cho gia đình và bè bạn.