Chuyên gia cảnh báo việc Pháp triệu hồi đại sứ chỉ là ‘phần nổi của tảng băng chìm’

Theo trang Guardian (Anh), động thái triệu hồi đại sứ từ Mỹ và Australia của Pháp được đưa ra nhằm phản đối quyết định bất ngờ của Canberra về việc hủy hợp đồng tàu ngầm do Pháp chế tạo và hiệp ước an ninh của nước này với Washington và London. Các chuyên gia cho rằng hiệp ước này sẽ ảnh hưởng đến vai trò của Pháp và châu Âu ở NATO, cũng như mối quan hệ vốn đã căng thẳng với Anh.

Giới chức Pháp cáo buộc Australia, Mỹ và Anh đã hành xử một cách phiến diện, phản bội và làm bẽ mặt nước Pháp.

Ông Peter Ricketts, cựu thư ký thường trực của Bộ Ngoại giao và là cựu đại sứ Anh tại Pháp, chia sẻ với BBC Radio 4’s Today hôm 18-9: “Đây không chỉ là một sự trả đũa ngoại giao. Việc triệu hồi đại sứ chỉ là phần nổi của tảng băng chìm”.

“Pháp có cảm giác về một sự phản bội sâu sắc, bởi đây không chỉ là một hợp đồng vũ khí, nó còn liên quan đến việc Pháp thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Australia. Giờ đây, Australia đã vứt bỏ điều đó. Quốc gia này đã đàm phán với 2 đồng minh NATO, Mỹ và Anh, sau lưng Pháp, để thay thế nó bằng một hợp đồng hoàn toàn khác”, ông nói.

Ông Ricketts cho rằng đối với người Pháp, điều này giống như việc mất hoàn toàn lòng tin với các đồng minh và đặt ra dấu hỏi về mục đích của NATO. Động thái này cũng gây rạn nứt lớn trong liên minh NATO.

Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Australia Scott Morrison và Thủ tướng Anh Boris Johnson tại sự kiện công bố thiết lập thỏa thuận AUKUS. Ảnh: Reuters

Việc triệu hồi các đại sứ Pháp do chính Tổng thống Emmanuel Macron đưa ra. Người phát ngôn của Điện Elysée cho biết “mức độ nghiêm trọng” của tình hình đã dẫn đến phản ứng của tổng thống.

“Ngoài câu hỏi về việc vi phạm hợp đồng và những hậu quả của nó, quyết định này còn phản ánh về mối quan hệ liên minh chiến lược. Hành vi như vậy là không thể chấp nhận được giữa các đồng minh”, Điện Elysée cho biết.

Trong một tuyên bố vào tối 17-9, Ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian cũng nhấn mạnh: “Quyết định đặc biệt này phù hợp mức độ nghiêm trọng của các thông báo mà Australia và Mỹ đã đưa ra hôm 15-9”.

Pháp rất tức giận trước quyết định huỷ hợp đồng trị giá 65 tỷ USD mà Australia ký kết với công ty Naval Group của nước này nhằm chế tạo một hạm đội 12 tàu ngầm tấn công tối tân. Naval Group cũng nói rằng thỏa thuận mua các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân do Mỹ và Anh chế tạo của Canberra, thay vì từ Pháp, là một “sự thất vọng lớn”.

Ngoại trưởng Le Drian đã mô tả hiệp ước an ninh ba bên AUKUS, bao gồm cả thỏa thuận tàu ngầm, như một “cú đâm sau lưng”.

“Việc từ bỏ dự án tàu ngầm lớp đại dương liên kết giữa Australia và Pháp từ năm 2016, cùng tuyên bố hợp tác mới với Mỹ để khởi động các nghiên cứu về khả năng hợp tác trong tương lai đối với tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân, là hành vi không thể chấp nhận được giữa các đồng minh và đối tác. Hậu quả của điều này ảnh hưởng đến quan niệm của chúng ta về các liên minh, quan hệ đối tác của chúng ta và tầm quan trọng của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đối với châu Âu”, ông nói thêm.

Paris cũng rất tức giận trước những tuyên bố được cho là “thiếu trung thực” từ phía Australia. Trước đó, Thủ tướng Scott Morrison cho biết Canberra muốn các tàu ngầm hạt nhân “có khả năng tự hành tốt hơn và kín đáo hơn so với các tàu ngầm thông thường mà Pháp đề xuất”.

Pháp cho biết họ đã thay đổi thiết kế của các tàu ngầm hạt nhân sang động cơ diesel vì đó là điều mà Australia mong muốn và đã yêu cầu.

Về quan hệ đối tác Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Pháp vốn là một đồng minh tự nhiên với Australia, khi nước này có 2 lãnh thổ hải ngoại French Polynesian và New Caledonia, là nơi sinh sống của trên 1,6 triệu công dân Pháp trong khu vực. Pháp cũng là quốc gia châu Âu duy nhất có sự hiện diện quân sự trong khu vực này, với 8.000 binh sĩ và hàng chục tàu ngầm hạt nhân ở một số căn cứ.

Bà Nathalie Goulet – thành viên phe đối lập và là Phó Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại, Quốc phòng và Lực lượng vũ trang Sénat của Pháp – cũng nhận định tình hình “rất đáng lo ngại”.

“Ai đó lẽ ra phải cảnh báo trước hành vi vi phạm hợp đồng này. Đó là thất bại đối với một ngành công nghiệp, tình báo, truyền thông và gây bẽ bàng trước công chúng”, bà nói.

Đây là lần đầu tiên Paris triệu hồi một đại sứ của Washington. Hai quốc gia này đã là đồng minh kể từ cuộc chiến tranh giành độc lập của Mỹ. Pháp cũng đã hủy tiệc chiêu đãi dự kiến được tổ chức vào ngày 18-9 để kỷ niệm Trận chiến Chesapeake, ngày kỷ niệm chiến thắng của hải quân Pháp trước hạm đội Anh hồi tháng 5-1781.

Trong khi đó, một quan chức Nhà Trắng nói với Reuters rằng Mỹ rất lấy làm tiếc về quyết định của Pháp và cho biết Washington đã liên hệ chặt chẽ với Paris. Quan chức này tiết lộ Mỹ sẽ tham gia giải quyết những bất đồng giữa hai nước vào những ngày tới.

Trong khi đó, một nguồn tin ngoại giao Pháp nhận định trong tình hình này, Anh đã hành động một cách thực dụng.

Về phần mình, Bộ trưởng Ngoại giao Australia, Marise Payne cho biết bà hiểu “sự thất vọng” của Paris. Bà mong muốn được làm việc với Pháp để đảm bảo rằng nước này hiểu được “giá trị mà Australia đặt ra đối với quan hệ song phương và công việc mà hai nước muốn tiếp tục thực hiện cùng nhau”.