Khoa học tiến gần hơn tới liệu pháp điều trị HIV thường niên

Dự án này vẫn đang ở trong giai đoạn đầu, được thử nghiệm trên động vật. Tuy nhiên, mục tiêu của các nhà khoa học là tạo ra một loại thuốc trị HIV để tiêm vào cơ thể hàng năm để bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm bệnh, hoặc kiểm soát virus trong cơ thể những người sẵn HIV.

Các nhà khoa học tại Trung tâm Y tế Nebraska tại Omaha, Mỹ bắt đầu nghiên cứu từ một loại thuốc đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng, cabotegravir. Đây là một thuốc tiêm có công dụng phòng ngừa và điều trị HIV, được tiêm vào người bệnh mỗi 1-2 tháng.

Cabotegravir được điều chế bởi Công ty ViiV Healthcare, Hoa Kỳ. Thuốc này thuộc một nhóm thuốc HIV mới gọi là chất ức chế integrase, hoạt động bằng cách chặn một enzyme mà virus cần để tạo ra bản sao và nhân lên.

Các nhà nghiên cứu biến đổi hóa học cabotegravir để trở thành một ‘prodrug’ - một chất trơ mà khi vào cơ thể sẽ chuyển sang dạng hoạt tính. Trong thử nghiệm này, sự biến đổi diễn ra dần dần và thuốc phát huy tác dụng trong vòng một năm trong cơ thể động vật trong phòng thí nghiệm.

Tuy nhiên, dù kết quả bước đầu rất khả quan, chúng ta vẫn còn một quãng đường dài để điều chế thuốc cho người. Bác sĩ Howard Gendelman, trưởng phòng Dược học và Khoa học thần kinh thực nghiệm tại trung tâm Nebraska cho biết.

Hiện cabotegravir cũng đang được tiến hành thử nghiệm để kiểm chứng xem liệu tiêm cabotegravir vào cơ thể những người có nguy cơ cao nhiễm HIV sau mỗi 8 tuần có làm giảm khả năng nhiễm bệnh không. Một số thử nghiệm khác cũng đang kiểm chứng khả năng duy trì sự ức chế virus ở những người đã nhiễm HIV. Ở những thử nghiệm này, người bệnh được tiêm thuốc hàng tháng và dùng bổ sung thuốc rilpivirine.

Các thuốc điều trị HIV qua đường uống, có mặt trên thị trường vào những năm 1990, đã làm thay đổi cục diện của đại dịch này. Hiện tại chưa có phương pháp trị dứt bệnh, nhưng nếu người bệnh tuân thủ dung thuốc sẽ ức chế được virus nhân lên. Thử thách lớn nhất là làm sao để người bệnh tuân thủ đúng liệu trình. Uống thuốc hàng ngày suốt đời không phải điều dễ dàng.

Bác sĩ Melanie Thompson, nguyên chủ tịch Hiệp hội thuốc HIV cho biết, người bệnh có thể quên uống thuốc, hoặc quên thuốc khi đi du lịch. Họ cũng có thể bị hết thuốc hoặc không có đủ tiền mua thuốc. Bởi vậy, các thuốc có tác dụng dài hơn có thể là một phương án điều trị tốt hơn. Và ý tưởng đằng sau các nghiên cứu này là để giúp người bệnh không phải uống thuốc hàng ngày nữa.

Trong nghiên cứu phát triển thuốc điều trị HIV thường niên này, bác sĩ Thompson cũng chỉ ra một số lo ngại về tính an toàn nếu thuốc tồn đọng trong cơ thể người quá lâu như: Điều gì sẽ xảy ra khi thuốc mất tác dụng và liệu thuốc có đột ngột mất tác dụng hay sẽ từ từ mất hiệu lực? Trong trường hợp thứ hai, virus có thể phát triển các cơ chế kháng thuốc. Lo ngại về tính an toàn cũng nằm ở chỗ thuốc có thể tương tác với các thuốc khác và điều gì sẽ xảy ra khi người bệnh có thai, hoặc phải dùng một loại thuốc điều trị nhiễm khuẩn khác? Khi sử dụng thuốc có tác dụng trong một năm, thay vì 2 tháng, các vấn đề này còn nghiêm trọng hơn nữa.

BS Gendelman cho biết, thuốc tiêm cabotegravir hiện đang được thử nghiệm để tiêm hàng tháng có thể giúp bệnh nhân không phải uống thuốc hàng ngày, nhưng họ vẫn sẽ phải thường xuyên tới bệnh viện để tiêm vào cơ mông. Cảm giác khó chịu sẽ dai dẳng trong vài ngày. Đó là lý do tại sao ông và đồng nghiệp Benson Edagwa quyết định thực hiện dự án mới phát triển thuốc dung một lần/năm.

Edagwa, một nhà hóa học đã làm thay đổi cấu trúc của cabotegravir để nó trở thành một tinh thể nano. Sau khi được tiêm, một lượng lớn của chất này được tích trữ ở cơ và một lượng khác đi vào gan và lách. Theo thời gian, các enzyme của cơ thể từ từ chuyển hóa nó thành thuốc hoạt tính. Ít nhất thì điều này đã xảy ra trên chuột bạch và khỉ.

Bác sĩ Melanie Thompson nhấn mạnh, chúng ta cần nhiều nghiên cứu trên động vật hơn để đánh giá tính an toàn. Bác sĩ cũng nói rằng nếu một phiên bản tiêm một lần mỗi năm của thuốc được sử dụng để điều trị HIV, nó cũng sẽ phải được dùng kèm với một thuốc có tác dụng lâu dài khác, vì HIV không bao giờ được điều trị chỉ với một loại thuốc.